Een zwarte ‘ex-crimineel’ tracht vandaag op het rechte pad te lopen. Toch wordt hij nog steeds negatief bekeken en afwijzend behandeld. Wanneer hij op een dag wordt gedood door de politie wordt hij een ‘slachtoffer’ en wordt de politieagent een ‘dader’ en voor sommigen een ‘crimineel’. De gedode zwarte man wordt binnen de context van het eeuwenlange racisme in de VS daarmee voor sommigen een ‘held’ en zelfs een ‘heilige’.
“Als er gerechtigheid komt voor je vader, zullen we op weg zijn naar raciale gerechtigheid in de VS”, zei Joe Biden, de Democratische presidentskandidaat tegen het meisje, “Dan zal je papa de wereld veranderd hebben”. Je kunt even rechtlijnig zeggen dat het gedrag van de politieagent dat heeft bewerkstelligd. (Dit is geen cynische opmerking.)
Neen, niet de gedode zwarte man heeft iets veranderd en evenmin de politieagent.
Wij kunnen iets veranderen door de manier waarop wij nu antwoorden op de situatie en op wat er (weer) is gebeurd, in de VS maar ook in eigen land.
Het huidig discours wijst terecht op grove onrechtvaardigheden maar de woorden zijn zo polariserend dat een waardige aanpak niet mogelijk is. We creëren daarmee een sfeer van vijandschap. Woede voelen is volkomen terecht, die agressief op de ander richten is dat niet, dat is een onvruchtbare houding, dat is meer van hetzelfde. Wraak leidt tot weerwraak, leren we uit de geschiedenis.
We hebben een ander denkpatroon en een ander taalgebruik nodig. Niet het rechtlijnig discours dat alles en iedereen in enge vakjes zet en dat spreekt in tegenstellingen (zwart-wit).
Er is evenmin eufemistisch of zalvend of verhullend taalgebruik nodig. We moeten zorgvuldig spreken! De zaken moeten helder op tafel komen, alle aspecten. Echter zonder te vechten en relaties te vernielen. We moeten leren systemisch te kijken naar wat er (weer) is gebeurd en nog steeds plaatsvindt.
We dienen meer dan ooit te verbinden en ethisch gezonde netwerken op te bouwen.

Albie Sachs kan ons nog steeds inspireren.(1) Hij was zelf slachtoffer van een (bijna) dodelijke bomaanslag door de politie van het Apartheidsregime in Zuid-Afrika. Als internationaal erkend jurist en rechter heeft hij na de wisseling van het regime geijverd voor rechtvaardigheid én verzoening (ook met de agent die de bom onder zijn auto had gestoken). Zijn zoektocht bracht hem bij het erkennen van vier waarheden. De vier waarheden vormen één systeem. Enkel door een dialoog tussen deze waarheden kan er gerechtigheid komen voor de slachtoffers, de erkenning van hun pijn en onrecht en kan tegelijk de stap gezet worden voor verzoening.(2)
Sachs noemt de eerste waarheid de feitelijke waarheid “microscopische waarheid” (microscopic truth) en stelt vast dat dit de eerste zorg is van een rechtbank: “of een bepaald persoon schuldig is aan onrechtmatig en opzettelijk doden van een andere persoon op een bijzonder moment op een bijzondere manier”. Deze waarheid is gedetailleerd en gefocust op de daad en op ‘feiten’.
De tweede waarheid noemt hij “logische waarheid” (logical truth): “de veralgemeende waarheid van stellingen, de logica inherent aan bepaalde beweringen … waar men toe komt via deductieve en afgeleide processen.” De focus is de manier van denken, de paradigma’s en uitgangspunten.
Sachs’ derde waarheid is de “ervaringsgerichte waarheid” (experiential truth). Dit sluit dicht aan bij wat de Waarheidscommissie de persoonlijke waarheid noemde: het verhaal van de gebeurtenissen zoals de betrokkenen dat beleefd hebben. Deze verhalen zijn “inzichten in pijn” en vormen een verhalende waarheid.
Voor de vierde waarheid tenslotte spreekt Sachs over de “dialoog waarheid” (dialogical truth): “dit houdt elementen in van de microscopische, de logische en de ervaringsgerichte waarheden, maar het neemt deze op in en het groeit door het (denk)beeld van een gemeenschap van vele stemmen en veelvoudige perspectieven (the notion of a community of many voices and multiple perspectives).
In het geval van Zuid Afrika (FG: toen en de VS vandaag), is er geen unieke correcte manier om te beschrijven op welke manier de grove schendingen van de mensenrechten plaats vonden. Er is niet één verslaggever die kan beweren dat hij/zij het enige definitief juiste perspectief bezit.”

Dit is geen post-modernistische suggestie dat objectieve waarheid niet zou bestaan. Het is veeleer de vooropstelling dat de weg naar zulk een waarheid verloopt via een zeer intense en vaak emotionele dialoog die begrensd wordt door het zorgvuldig uitpluizen van het bewijsmateriaal, om te komen tot een veel-kleurige, multi-perspectieven versie van de waarheid.

(1) Lees meer over Albie Sachs in Sachs, Albie en de vier waarheden – Op zoek naar de waarheid die verzoent → Korte teksten
(2) Lees meer in het hoofdstuk Wat is waarheid? in Hoe je zelf feiten creëert – Vier soorten feiten → Korte teksten