Karel Appel (1921-2006) – Vragende kinderen 1949

Twee weken geleden plaatste ik het bericht ‘De zaken systemisch benaderen?’. Een systemische kijk is een element van de aanpak van de Pathfinder, van pad-vindend leiderschap, van mensen die meer ‘vindend’ dan ‘zoekend’ leven en anderen begeleiden.(1)
Een nieuwe rubriek: om de veertien dagen zal ik een element bekijken van de Pathfinder aanpak of het Pad-vindend Leiderschap. Vandaag: stel een ‘levende vraag’.
Wie gaat voor Pad-vindend Leiderschap heeft de vragende houding als basishouding. Zij stelt echter niet zo maar vragen. Zij stelt ‘levende vragen’, vragen die er hier en nu toe doen, vragen die leiden naar actie, naar verandering.
1.
Naar aanleiding van mijn oproep om een concreet thema voor de rubriek ‘Acht vragen’ kreeg ik op verschillende manieren een respons. Van sommigen kreeg ik een korte lijst met algemene begrippen: vrijheid, leiderschap, vrije wil, enz. Reeds eeuwen houden filosofen zich op een theoretische wijze bezig met deze begrippen, vooral in het Westen. In het oude China bekeken de denkers dat praktischer en hielden niet van louter theorie. Pad-vindend Leiderschap sluit aan bij deze laatste houding. Dan reflecteer je, denk je na, bekijk je de zaken vanop een afstandje maar je houdt dit het liefst erg concreet en praktisch. Je verkiest te werken met ‘levende vragen’.
Een ‘levende vraag’ is die concrete, persoonlijke vraag waar je hier en nu mee worstelt. Het is een vraag die in jou ‘leeft’; ze intrigeert je, houd je wakker, blijft aan je kleven. Het is voor jou geen theoretische kwestie. Het is een vraag waar het antwoord erop erg toe doet. Het antwoord is voor jou van ‘ontwikkelingsbelang’; d.w.z. met het antwoord gaat het groeien en ontwikkelen een stap vooruit.
Een ‘levende vraag’ is een vraag waar je als vraagsteller verantwoordelijkheid voor neemt: “Ja, ik stel die vraag en ik zal me inspannen om daar een antwoord op te vinden.”
Een voorbeeld: “Hoe verdeel ik ‘rechtvaardig’ mijn bezit onder mijn kinderen? Is dat ‘in gelijke delen’ verdelen?” Met zo’n vraag wordt het thema ‘rechtvaardigheid’ levend, het is geen theoretische kwestie meer, het antwoord heeft consequenties.
Filosoferen over begrippen en algemene, grote thema’s is erg nuttig werk. Het is zoals het fundamenteel onderzoek in de wetenschap. Je hebt dat onderzoek nodig om daaruit praktische toepassingen te bedenken, te onderzoeken, te testen en aan te bieden. Echter, enkel de wetenschappelijke toepassingen kunnen leiden tot bv. een medicijn dat een ziekend mens kan helpen. Op deze wijze ben ik niet wars van filosoferen rond algemene thema’s of om ze filosofisch theoretisch te onderzoeken. Het wordt anders wanneer ik de antwoorden wilt testen en toepassen in concrete situaties. Dan heb ik een concrete, ‘levende vraag’ nodig van iemand die ergens tegenaan loopt. Dan nodig ik uit voor wat ik ergens anders een ‘brandende vraag’ heb genoemd, een vraag die niet langer kan blijven wachten, een vraag die dringend moet worden aangepakt. Een ‘brandende vraag’ is een erg warme ‘levende vraag’. (2)
Wil een dialoog, een zoektocht of een vind-avontuur constructief en vruchtbaar zijn dan heb je concrete ‘levende vragen’ nodig, geen algemene, veronderstellende vragen.
Nog teveel gesprekken, overlegmomenten, vergaderingen, e.d. verzanden in een teveel aan woorden omdat ze niet vertrekken van een échte vraag of omdat ze afglijden naar een theoretisch perspectief. Het ‘Socrates gesprek’ is voor velen een aangenaam spel. Voor Pathfinders is het stellen van ‘levende vragen’ een ernstig gebeuren; de vraag en het antwoord doen er erg toe. Het gebruik van het Vragenkompas is daarbij een onmisbaar instrument. (→ de rubirek ‘Acht vragen’)
In de volgende bijdrage rond Pad-vindend Leiderschap (over twee weken) bekijk ik een aansluitend element : stel fundamentele vragen.
2.
Een tweede punt voor pad-vindend leiderschap: laat het stellen van de vraag en het vinden van een antwoord niet louter afhangen van woorden. De meeste mensen gebruiken uitsluitend de woordentaal. Dit is zeer nuttig maar tegelijk beperkt het je perspectief. Het stellen van de ‘juiste’ vraag is erg gediend met andere talen en dan vooral met de beeldende talen: tekenen, schilderen, beeldhouwen, musiceren, performen, collages maken, filmen. Het stellen van de ‘levende vraag’ vanuit een van die talen kan veel meer duidelijkheid scheppen en het inzicht verruimen. Voor het vinden van een antwoord is de inbreng van de beeldende talen van ‘ontwikkelingsbelang’. (3)
“Logica brengt je van A naar B. De verbeelding brengt je overal.” (A.Einstein)

Voor de rubriek ‘Acht vragen’ zet ik de persoonlijke, concrete vragen die mij worden toegestuurd om in een formulering waarin iedereen zich kan herkennen (en de oorspronkelijke vraagsteller toch anoniem blijft). Het blijft een ‘levende vraag’ wanneer de lezer de vraag herkent en zegt “Die vraag stel ik ook.”.
Volgende week in die rubriek: “Hoe voorkom ik conflictvermijdend gedrag?

(1) Lees meer in het gratis boek: Pathfinder – Samen de juiste weg vinden → Boeken
(2) Lees hier het hoofdstuk over de brandende vraag uit het boek De Blauwe Rivier oversteken – Hoe ontwikkel ik een ‘probleem’ tot een duurzame ‘oplossing?
of lees de tekst “Wie heeft er een probleem? Ik, hij, zij of wij?” → Korte teksten
(3) Lees meer in de tekst “De kunst van het vragen” → Korte teksten