Anne kijkt de twee aandachtig aan. Ze heeft kennisgemaakt met Peter en Sofie. Hij is een zelfstandige met een geslaagde onderneming in de bouwsector. Zij heeft haar professionele loopbaan als sociaal werkster beperkt toen hun eerste kind werd geboren en zijn zaak op dat moment steun nodig had. Peter en Sofie hebben nu drie kinderen, twee dochters en een zoon. Er is de laatste jaren veel spanning en frustratie gegroeid tussen hen. Het stel spreekt vandaag over scheiden.
Anne heeft uitgelegd wat het betekent dat ze meerzijdig-partijdig is, dat ze het dus onvoorwaardelijk opneemt voor ieder van hen afzonderlijk, maar ook voor de kinderen. Want die zijn ieder op hun manier ook een ‘partij’ in deze geschiedenis. Ze geeft hen vervolgens ieder tien minuten om te antwoorden op de vragen: Wat is de concrete aanleiding voor jou om op mij beroep te doen? Welk resultaat wil je graag bereiken, hoe zie je dat en wanneer zie je dat? Hoe voel je je op dit moment?
Er volgt enkele minuten stilte, die Anne duidt als ‘luisteren naar de innerlijke echo van wat heeft geklonken’.
Sofie wil eerst beginnen. Peter luistert aandachtig. Wanneer hij aan de beurt is aarzelt hij vaak, hij zoekt de juiste woorden.
Nadat ze weer wat stilte heeft genomen, begint Anne langzaam. De woorden die we horen, zegt ze, roepen bij ieder van ons een reeks associaties op, een net of een wolk van woorden. Woorden als ‘liefde’, ‘aandacht geven’, ‘afwezig zijn’, ‘frustratie’, enzovoort roepen bij ieder van jullie verschillende woorden, beelden en gevoelens op. Die woorden-netwerken verschillen van persoon tot persoon.(1) Meer dan de definitie van de woorden bepaalt onze beleving van de woorden hoe we kijken naar de dingen, hoe we ons voelen en welke emotionele reacties in ons opwellen. Ik gebruik het woord ‘scheiden’ niet, ik spreek over ‘ontvlechten’. (2)
Jullie zijn jaren geleden begonnen aan de relatie en zijn toen gestart met een vlechtwerk waarover jullie afspraken hebben gemaakt maar zonder een duidelijk ontwerp vooraf. Het vlechtwerk heeft zijn huidige vorm gekregen door de dagelijkse acties en reacties van jullie beiden en later ook van de kinderen. De rechtopstaande structuur waarrond jullie hebben gevlochten zijn jullie belangrijke thema’s en aandachtspunten. Ik denk aan: werken en carrière; hoe geld uitgeven; de woonplek inrichten; de opvoeding van de kinderen; ontspannen en genieten, samen of met vrienden; omgaan met spanningen; enzovoort. Ik zie het als mijn taak om jullie te helpen ‘ontvlechten’. Het is mijn intentie om dat te doen met aandacht voor hoe jullie tot nu toe hebben gevlochten. Op de flip-over schrijft Anne in grote letters onder elkaar de woorden ‘vlechten’, ‘vlechtwerk’ en ‘ontvlechten’.
Na wat stilte vraagt ze: Welke beelden komen in jullie op rond deze woorden?
Ik wil eerst iets zeggen over het woord ‘scheiden’, begint Sofie. Door het woord ‘ontvlechten’ krijgt het woord ‘scheiden’ een andere klank. Scheiden klinkt voor mij nu nog meer als: verbreken, het doorsnijden van draden, het doorhakken van verbindingen, het bruusk uit elkaar halen van wat werd opgebouwd. ‘Ontvlechten’ beleef ik als langzaam en respectvol uit elkaar halen. Het hoeft ook niet helemaal tot op de bodem te gebeuren, het vlechtwerk moet misschien niet helemaal losgemaakt worden. Een aantal twijgen kunnen anders gevlochten worden en dan komt er een ander vlechtwerk tot stand. Ik word helemaal warm van dit beeld.
En jij Peter, hoe klinkt dit voor jou?, vraagt Anne.
Ik weet niet onmiddellijk wat te zeggen, ik heb wat tijd nodig.
Die heb je, zegt Anne, de tijd is zoveel van jou als van Sofie en van mij. Ik stel voor dat we even een pauze nemen. Geef maar aan wanneer je iets wil inbrengen. Nu ja, ik heb wel wat beelden bij die woorden, zegt hij dan. Langzaam gaat hij verder. Ik ervaar de woorden vlechtwerk en ontvlechten als positief, als constructief. Je kunt niet iets nieuw opbouwen zonder iets af te breken, maar dit laatste hoeft niet te gebeuren met de zware hamer. Bij het afbreken kan je ook beoordelen welke stukken je nog gaat gebruiken bij een volgend bouwsel. Je kunt een en ander recupereren. Het woord vlechtwerk geeft me het gevoel dat er sprake is van een organisch bouwwerk en niet iets van stenen, mortel en beton. Je hebt gelijk, onze relatie is organisch gegroeid. Maar misschien zitten er teveel kleine twijgjes in het vlechtwerk die het geheel onoverzichtelijk maken. Of waren de twijgen niet helemaal klaar om gebruikt te worden in het vlechtwerk, of heeft ieder van ons niet een zelfde soort twijg gebruikt, of twijgen met een verschillende dikte, … ik weet het niet. Ik ben benieuwd hoe je ons gaat helpen.
Wat mooi verwoord, reageert Sofie.
Peter is zichtbaar blij met haar reactie. Zijn lichaam ontspant, hij zet zich gemakkelijker in de kuipstoel.

Het is mooi hoe je het beeld van een vlechtwerk verbindt met het beeld van een bouwwerk, geeft Anne terug. Wat ik ga doen is hoofdzakelijk vragen stellen. Ik hanteer daarvoor een kompas, een vragenkompas, zodat ik aansluit bij hoe jullie zelf de weg uitstippelen. Ik geef de weg niet aan, ik nodig je uit te kijken naar de mogelijke volgende stappen en de consequenties daarvan. Aan jullie om de richting en de stappen te kiezen.
Indien het een echt vlechtwerk is, komt Peter tussenbeide, dan kan je niet onderaan beginnen, bij de aanzet. Je moet dan starten bij de laatste twijgen en zo afbouwen, afwinden. Bij het afbreken begin je niet bij de fundering.
Terecht opgemerkt Peter, we gaan niet beginnen met het verre verleden, wel met hoe jullie gisteren nog hebben gevlochten, concreet. We gaan er geen diepgravend onderzoek van maken en er geen theoretisch discours bij halen. Ik wil het concreet houden bij wat jullie doen en deden, bij jullie intenties en gevoelens, bij jullie overtuigingen en gedachten. Een vlechtwerk vlechten is iets wat je ‘doet’, het toont jullie dynamiek. Naar elkaar luisteren is een belangrijke opdracht bij het ontvlechten en vooral luisteren naar wat de ander als echo heeft gehoord. Een relationeel vlechtwerk is een levendig orgaan geen theoretisch werk. Het bestaat zowel uit soepele twijgen als uit stugge stukken.
Misschien kan hier en daar het vlechtwerk hersteld worden zonder dat we het helemaal afbreken? vraagt Sofie.
Ja Sofie, jullie beslissen wat best wordt verwijderd, definitief en dat wat veeleer beter wordt vervangen of hersteld en datgene wat zeker moet blijven. Sommige communicatiepatronen zal je herbekijken. Maar nogmaals, ik zal jullie stimuleren om stap na stap tewerk te gaan, rond concreet gedrag, jullie dagelijkse communicatie. Ontvlechten is dubbel werk want het zet je aan om tegelijkertijd opnieuw te vlechten. Jullie totale vlechtwerk verandert bij elke actie die jullie ondernemen. Iedere stap die jullie zetten is een ontvlecht-actie én een vlecht-actie en zorgt voor een nieuwe vervlechting. Liefst een die voor jullie beiden én de kinderen, als aangenaam, correct en toekomstgericht aanvoelt. Het kan uiteindelijk misschien een kleiner vlechtwerk worden omdat bepaalde stukken er tussenuit worden gehaald of vervangen. Of het wordt groter omdat jullie andere mogelijkheden ontdekken.
Vervlechting klinkt voor mij intenser betrokken dan het woord ‘binding’, zegt Sofie. In het woord vervlechting zit meer het evenwaardig geven en nemen, het weven door aanbieden en ontvangen. Ieder houdt daarin ook haar eigenheid. Ieder biedt haar eigen twijgen aan.
Helemaal mee eens, reageert Peter.
Dit kaartje kreeg ik tijdens een workshop, zegt Anne, misschien inspireert het jullie ook. En ze geeft hen een exemplaar.
Daar kan ik een tijdje over nadenken, zucht Peter.

Ziezo, dan heb ik nog huiswerk voor jullie, twee opdrachten.
Ten eerste, lees de tekst over het onderscheid tussen gevoelens en emoties. Het is nodig om dit onderscheid te leren herkennen.(3)
Ten tweede, hier jullie eerste kaartje met een aantal vragen. Er volgen er nog. Neem de tijd om ze te overwegen en te beantwoorden. Je hoeft er met elkaar niet over te praten. Het mag maar het hoeft niet. Speel verder met het beeld van vlechten, vlechtwerk en ontvlechten. Ik zie jullie graag over veertiendagen terug, dit keer samen met de kinderen.

———————-
(1) Meer in de korte tekst Wat is een woordenwolk?
(2) Ik kreeg het woord ‘ontvlechting’ van Anita Meun, als een geschenk.
(3) De tekst staat in het hoofdstuk ‘Gevoelens en emoties’ in de tekst Medeleven Empathie Mededogen
© Illustratie: mandenvlechten.be