Een zesde mogelijkheid
In mijn boek De Blauwe Rivier oversteken – Hoe ontwikkel ik een ‘probleem’ tot een duurzame ‘oplossing’? gebruik ik de metafoor van een rivier. (1)
In hoofdstuk 9 ‘De zaken aandachtzaam aanpakken’ (p.169-187) stel ik vijf andere aanpakken voor dan rechtstreeks naar een oplossing te zoeken:
• Een probleem niet onmiddellijk oplossen
• Een probleem onmiddellijk aandachtzaam aanpakken, zonder eerst veel te overwegen
• Een probleem aanpakken zonder het te willen begrijpen
• Enkel je context veranderen en … goed waarnemen
• Los je problemen op zonder hulp of advies.
Zelf heb ik in mijn leven een zesde mogelijkheid overwogen en ervaren: een tijdje midden in de rivier blijven staan en dus noch terug op de oude oever kruipen, noch snellen naar de nieuwe oever. In het eerste geval stap je uit het water nog voor je voldoende tijd hebt genomen om te ervaren wat je échte ‘probleem ‘ is. Je doet geen moeite om je échte werkvraag te formuleren. Angst, onmacht en groeiende onzekerheid winnen het en dus stap je terug naar waar je je veilig voelt: de oude vertrouwde situatie. Dat is niet zo moeilijk want er staan ‘Redders’ klaar om je op het droge te trekken. In het tweede geval wil je zo snel mogelijk een oplossing. Er groeit onrust wanneer er niet snel een oplossing uit de bus komt. Je verlangt dat anderen beter hun best doen, betere ideeën en middelen aanreiken, je meer steunen.

Wat ervaar je in het midden van de rivier?
Je kunt ook even wachten met reageren wanneer je met een ‘probleem’ wordt geconfronteerd en (om de metafoor te gebruiken) een tijdje in het midden van de rivier blijven staan = niet onmiddellijk terug naar ‘af’ of niet onmiddellijk naar een ‘oplossing’ snellen. Daar wordt je wel geconfronteerd met twijfels, onzekerheid en veel vragen. Belangrijke vragen zijn: Waar wil ik heen? Wat is mijn echte ‘probleem’ (mijn concrete, duidelijke werkvraag)? Wat is de vraag die er nu écht toe doet? Verdorie, wat deed me de stap zetten naar het aanpakken van de situatie, was ze echt zo slecht?
Op het eerste gezicht lijkt het weinig zinnig om lang in het midden van de rivier te blijven staan. Wat win je er bij om de zaken niet snel aan te pakken? Wat leer je door de onzekerheid in de ogen te kijken, door je onrust te voelen, door je twijfels te laten staan? Je wilt niet probleemgericht maar oplossingsgericht werken, toch?!
Twijfel is een onmisbaar deel van een gezond veranderingsproces. Wanneer je in het midden blijft staan laat je twijfel volledig twijfel zijn. Meer nog, je tracht hem zo helder mogelijk te maken, je respecteert je twijfel en weet dat je daar veel hebt uit te leren.
Wachten in het midden betekent het loslaten van je oude meningen over a) de situatie en hoe je hierin bent gesukkeld, b) wat je ‘probleem’ is en wat het zo moeilijk maakt en c) wat een goede aanpak en wat een juiste ‘oplossing’ zou zijn. Wanneer je wat langer halt houdt, kan je de aannames ontdekken die in jou leven op elk van deze drie aspecten. Heb je daar geen aandacht voor dan zullen de oude aannames zorgen voor oude oplossingen! “Er moet geen oplossing uit de bus komen. Ik (mijn ‘ik’) moet ‘oplossen’!”
In het midden ‘omarm’ je je gevoelens van onmacht, frustratie, angst, verdriet, e.d. totdat de gevoelens helemaal helder worden, totdat je het onderscheid door hebt tussen je gevoelens en je emotionele reacties daar op. Daarbij zet je niet de stap om te voldoen aan de behoeften die je emoties oproepen. Het blijkt veel waardevoller te zijn om je gevoelens beter waar te nemen en te respecteren. Je neemt jezelf dan waar zonder te analyseren. Dan kan mededogen met jezelf groeien. (2) (Geen medelijden, want dat is wat gebeurt wanneer je terug naar de oude oever stapt!)
Het is een oude wijsheid: Oplossingen roepen nieuwe problemen op. Snelle oplossingen stoppen oude problemen in een nieuw jasje.

Hoe hou je je recht in het midden van de rivier?
Enkele suggesties:
Wees volledig aanwezig om het even waar je bent; neem contact met je lichaam, heb aandacht zowel voor je lichaam als voor je gevoelens en emoties en voor je gedachten … zonder een oordeel te vellen.
Laat alle gevoelens toe; kijkt er naar maar loopt niet met hen mee; maak prettige gevoelens niet prettiger en versterk onaangename gevoelens niet; hou gevoelens en emoties uit elkaar, respecteer ze allebei.
Onderdruk niets en hou evenmin iets bij, bewaar niets; wat belangrijk is voor jou komt terug of het zit reeds in je ‘zelf’-systeem. Laat de rivier stromen, laat het water langs je heen gaan.
Stop met analyseren en interpreteren; oordeel vooral niet tijdens deze periode.
Stel geen voorwaarden voorop; zeg niet hoe iets moét zijn, hoe de anderen zich moeten gedragen, hoe een ‘oplossing’ er uit moet zien. Hou even je fantasie en je dromen in een ‘doosje’, bv. schrijf ze op maar werk ze (nog) niet uit.
Creëer een Innerlijke Open Ruimte; laat ruimte voor alles wat ‘toevallig’ op je weg komt, zonder die ruimte zelf in te vullen. Geniet van de ‘toevalligheden’ die hoe dan ook je pad kruisen; kijk beter rond, kijk verwonderd zodat je ze allemaal ontdekt.
Ga niet terug naar het verleden; her-dramatiseer vooral niet.
Geef jezelf tijd en ruimte! Tijd en ruimte zijn onbegrensd, enkel jij begrenst ze. Vaak is dat erg nuttig zoals bv. om te leren of te ondernemen of te spelen. Gun jezelf de nodige tijd en ruimte om in het midden van de rivier te blijven staan. Bied jezelf de open ruimte om het even niet te weten, bv.: “Ik geef mezelf zes maanden om hier uit te geraken. Ik hoef niet ogenblikkelijk een oplossing. Ik neem alle tijd en ruimte om te spelen, creatief mogelijkheden te creëren, naar anderen te luisteren, te experimenteren en mijn pijnen te verzorgen (i.p.v. een ‘pijnstiller’ te gebruiken)”. Dit is de houding die in de kunst ‘actief wachten’ wordt genoemd. Het is onderdeel van wu-wei = meer bereiken met niet-doen. (3)

Wat is het gevolg wanneer je in het midden blijft staan?
In het midden van de rivier kan je echte innerlijke rust ervaren; niet louter het verdrijven van onrust. Je kunt de kracht ervaren van het niet-weten. Je hoeft niet alles te weten, niet alles aan te kunnen, niet perfect te zijn, niet op alle gebied de ‘kampioen’ te zijn.
Je kunt jezelf ervaren als een ‘insider’ bij alles wat er gebeurt. Je bent immers onderdeel van een groter systeem. Je neemt deel aan dat systeem maar beheerst het niet; je kunt het niet beheersen maar samen met anderen beheren. Je wordt je bewust: ik ben een gewoon mens niet verheven boven andere mensen en evenmin verheven bij alles wat er leeft in de natuur; ik ben een mens binnen een groot systeem, interafhankelijk. Dit betekent niet dat je je pijnlijke situatie weg-relativeert. Integendeel, je krijgt oog voor het grotere plaatje. Dit stelt je in staat om een ‘oplossing’ te vinden die verder rijkt dan je ‘probleem’ vandaag.
Je reageert niet meer op de situaties maar je antwoordt bewust op een ‘organische’ wijze. Je gaat deel uit uitmaken van de beweging, van de stroom.
Deze weg is meer Zen, meer Tao, meer de Weg van het Midden: alles ‘lost op’ op een natuurlijke wijze, je gaat op de juiste manier mee met de stroom, jij ‘lost op’.

Komt er dan geen ‘oplossing’?
Toch wel, en wel een die beter aansluit bij jouw ‘natuur’, bij je ‘zelf’, bij je diepste wensen, bij je levensopdracht, bij je talenten en bij je verworven inzichten en vaardigheden. Je oplossing zal aansluiten bij je ‘eigen kracht’. (4)

————–
(1) Lees het hoofdstuk ‘Het verhaal van de Blauwe Rivier’ (p.24-30) in het boek De Blauwe Rivier oversteken → Boeken
(2) Lees over het onderscheid tussen gevoelens en emoties en het onderscheid tussen medelijden en mededogen in Medeleven Empathie Mededogen → Korte teksten
(3) Lees meer in Wu-wei – Meer bereiken door niet-doen → Korte teksten
(4) Lees meer over ‘eigen kracht’ in het hoofdstuk ‘Krachtgericht, oplossingsgericht en aandachtzaam’ (p.8-9 en p.33) in het boek De Blauwe Rivier oversteken → Boeken