Door kritische vragen te stellen aan jezelf ontwikkel je je tot een betere luisteraar, ontdek je in het verhaal van de ander de punten die ook voor jou leerzaam zijn en kan je de ‘juiste’ vraag stellen aan haar. (1) Je leert hiermee niet alleen iets rond de inhoud van jullie gesprek maar je leert vooral iets over jezelf en je ontwikkelt je vaardigheden om zeer goed te luisteren.

Luisteren naar anderen
Je kunt op verschillende manieren luisteren naar anderen. Je kunt luisteren op verschillende ‘kanalen’, afhankelijk welk onderdeel van de communicatie je op dat moment aandacht geeft. ‘Kanalen’ zijn bv.:
hoe zij de formele inhoud van haar boodschap vormgeeft “Hier gaat het mij om.”;
haar communicatiestijl “Zo praat ik en daarin wil ik herkend worden.”;
hoe zij haar beleving doorgeeft “Zo beleef ik dit. Op deze manier word ik beroerd.”;
wat haar waarden en overtuigingen zijn “Dit is voor mij voor alles belangrijk.”;
hoe zij haar relatie met haarzelf uitdrukt “Dit ben ik. Zo zie ik mezelf” of “Dit kan ik en dat kan ik niet”;
hoe zij de relatie met jou onbewust meegeeft “Zo zie ik jou.” en “Dit beteken jij voor mij.”;
wat zij van jou verlangt “Dit zou ik willen dat je doet voor mij, en dat wil ik niet.”;
wat haar intentie is om dit verhaal te vertellen “Dit is mijn echte drijfveer.”;
wat haar uiteindelijk doel is “Dit wil ik bereiken.” en “Dit is mijn grootste zorg.”.
Wie aandachtig en actief luistert heeft door waar de ander het gewicht van haar boodschap legt op dit moment: haar gedachten, haar gevoelens, haar angsten, haar verlangens, haar streven, haar twijfels, haar onzekerheid, haar durf, haar creatief zoeken, enz.

Actief luisteren is (ook) kritisch luisteren
Actief luisteren betekent dat je ‘volledig aanwezig bent’ terwijl je luistert, betrokken bij de ander. Met een open houding ontvang je meer. Dit kan ontvankelijk, medelevend, empathisch, mededogend gebeuren. (2) Bij al deze vormen past een kritische reflex. Het is geen of-of kwestie, je kunt diverse luister-acties afwisselen. Helemaal niet kritisch zijn bij het luisteren is echter geen teken van betrokken zijn. Dan stel je je afhankelijk op, té afwachtend en je hoort niet alles wat belangrijk is voor de ander.
Wanneer je aandachtig luistert kan je de ‘juiste’ vraag stellen die de ander op dat moment nodig heeft. Om de ‘juiste’ vraag te kunnen stellen is kritisch luisteren een belangrijk element. ‘Kritisch’ luisteren wil niet zeggen dat je wantrouwig staat tegenover dat wat de ander zegt of toont. ‘Kritisch’ betekent dat je er met je hart én met je hoofd bij bent, dat je zeer bewust luistert én dat je er met je hart bij bent om in te voelen waar het schoentje wringt. Dan kan je de kritische vragen stellen over dat waar het voor haar echt om gaat.

Kritisch luisteren naar jezelf
Actief luisteren is afwisselen tussen aandacht voor de ander én aandacht voor jezelf. Wanneer je luistert naar de ander, luister dan ook af en toe naar jezelf, niet om snel een antwoord klaar te hebben maar om aandachtiger bij jouw luisteren te blijven.Hou daarom regelmatig een pauze zodat je kunt luisteren naar wat er omgaat in jou. Actief luisteren naar de ander houdt in dat je balanceert tussen bij de ander zijn en bij jezelf zijn. Neem de tijd om te voelen wat er zich door te luisteren in jou afspeelt. Maak er een gewoonte van om regelmatig een pauze in te lassen en een paar kritische vragen te stellen aan jezelf. Vraag de ander om die pauze; zij zal dat zeker waarderen wanneer zij voelt dat je daardoor tracht beter te luisteren.
Wees lief voor jezelf maar tegelijk kritisch.
Hieronder een aantal voorbeeld-vragen. Het is niet de bedoeling dat je alle vragen stelt bij een pauze. Laat deze voorbeeld-vragen je inspireren, overloop ze snel en kies dan welke vraag op dit moment relevant is.

(1) Meer over de ‘juiste’ vraag in: De kunst van het vragen en het Vragenkompas → Korte teksten
(2) Lees meer in Medeleven Empathie Mededogen → Korte teksten