Inleiding

Het is gewenst (en handig) dat wanneer je communiceert jij en je gesprekspartner dezelfde betekenis geven aan de woorden. Dit is een nuttig en aanvaardbaar uitgangspunt om mee te werken. De werkelijkheid is echter gans anders. De ‘officieel overeengekomen betekenis’ van een woord is een sterke beperking. Die geldt enkel voor het woordenboek. Want je praat nooit woordenboeken-taal, tenzij je een jurist bent.
Een woord is de woordelijke ver-taal-ing van een begrip. Je kunt elk begrip immers op meerdere manieren vertalen, zowel in de verschillende woordentalen als in non-verbale en beeldende talen.(1) 
In werkelijkheid communiceer je met je eigen ‘betekenissen’ én jouw ‘belevingen’ én ‘beelden’ die daarbij in jou leven! Betekenis, beleving en beeld verschijnen bij ieder begrip. Ze zijn te onderscheiden maar niet te scheiden. Ze beïnvloeden elkaar, meer nog, ze zijn interafhankelijk, d.w.z. het ene is er niet zonder het andere. 
Telkens je communiceert en daarbij een belangrijk begrip hanteert (bv. het begrip ‘conflict’) verschijnt er onbewust een wolk van associaties in jou. Ik noem het een woordenwolk. Het zijn woorden die uitdrukking geven aan welke betekenis jij geeft aan dat begrip, wat jouw belevingen daarrond zijn en welke beelden je er voor ogen zweven.
Misverstanden en ruzies ontstaan door de verschillende invullingen van hetzelfde woord. “Ik bedoel iets anders!” of “Ik voel dit helemaal anders aan dan jij.” Je zegt bv. “Ik voel hier een conflict” maar je bedoelt niet een ‘ernstige breuk’. Voor de ander voelt het wel aan als een ‘flinke breuk’.
Ik stel vaak vast dat we nogal slordig zijn in ons taalgebruik en dat we onze woordenschat erg beperken. Het kan anders.

Om meer zicht te krijgen op hoe je écht communiceert, teken je af en toe je actuele woordenwolk rond een belangrijk begrip.(2) Tegelijk vraag je je gesprekspartner om hetzelfde te doen. Dat doe je uiteraard niet voor alle begrippen, dat zou de communicatie erg gecompliceerd maken en teveel tijd vragen. Wel is het meer dan nuttig om dit te doen voor een cruciaal begrip in jullie communicatie. Dan kom je er achter dat er in de ander een gans andere woordenwolk leeft rond dat begrip dan in jou. Zo bekom je een grond om de ander een beetje beter te kunnen begrijpen en zelf beter begrepen te worden.(3)
Door je woordenwolk te tekenen leer je tevens jezelf beter kennen en kan je zoeken om je helderder uit te drukken. Misschien verkies je om in het gesprek het woord ‘conflict’ te vervangen door een ander woord, een woord dat nauwkeuriger weergeeft waar het voor jou op dit moment écht om draait.
Jouw woordenwolk is altijd ‘juist’. Het is jouw ‘waarheid’ en die verdient alle respect. Andersom, de woordenwolk van de ander is even ‘juist’ als de jouwe. Geen enkele woordenwolk is ‘beter’ of ‘juister’ of ‘meer waard’ dan een andere. 
Discussiëren over de betekenis en de beleving van een begrip of een woord is dus zinloos. Het komt er op aan te weten hoe de ander naar de dingen kijkt, daar respect voor te hebben en er rekening mee te houden.
Het maakt een wereld van verschil of je een situatie een ‘probleem’ noemt of bv. een ‘uitdaging’ of een ‘steek in de rug’ of een ‘gebroken verbinding’ of een ‘grote zorg’. (4) Bij een bewuste woordkeuze (die de uitdrukking is van je beleving en je beeld-vorming) ga je ook het begrip ‘oplossing’ anders bekijken en vooral vind je andere wegen hoe je het juiste ‘antwoord’ kunt bereiken!

Het tekenen van een woordenwolk is vooral zinvol en zelfs essentieel: 
bij een conflict; wanneer scheiding dreigt; bij het opzetten van een nieuw project; bij het formuleren van beleidslijnen; bij coaching of bemiddeling; tijdens therapie; bij wetenschappelijk onderzoek; bij het zoeken naar een antwoord op levensvragen.  

Om je een concreet idee te geven waarover het gaat in deze nieuwe rubriek bied ik je de volgende maanden een aantal van mijn actuele woordenwolken, telkens rond een begrip of thema. 
Je zult het slechts gedeeltelijk of helemaal niet eens zijn met mij. Dat is net O.K., meer nog, ik hoop je hiermee uit te nodigen (uit te dagen? te verleiden? te inspireren?) om jouw woordenwolk te tekenen en te ontdekken op welke manier het begrip in jou leeft.
Je mag me steeds de suggestie doen van een begrip om daar mijn woordenwolk rond te tekenen. Dat komt dan een van de volgende weken aan bod.

Begeleiding bij het tekenen van je woordenwolk

Je kunt op mij beroep doen om je te begeleiden bij het tekenen van je woordenwolk.  
Maak een afspraak: francisgastmans@icloud.com

Het thema: Conflict

‘Conflict’ heeft voor velen te maken met strijd, gelijk krijgen, macht, onmacht, enz.
• Neem een actuele situatie voor ogen die voor jou aanvoelt als een ‘conflict’.
• Noteer dertig woorden die jij vandaag associeert met het begrip ‘conflict’. De eerste tien komen vanzelf, de volgende tien zijn vaak een variatie op de eerste woorden, voor de volgende tien moet je je inspannen en ga je (spreekwoordelijk) een brug over. Daar moet je zijn.
• Onderlijn dan de drie woorden die de actuele situatie die je voor ogen hebt het beste weergeven. Hoe ga je de situatie anders aanpakken wanneer je ze anders benoemt (anders dan ‘conflict’)?
Het is goed om eerst jouw woordenwolk te tekenen alvorens mijn woordenwolk te bekijken. 

Ogenschijnlijk is er bij een conflict veel beweging, bruuske bewegingen, doch dat zie ik slechts aan de oppervlakte gebeuren. In de kern is er bij een conflict m.i. net een gebrek aan beweging en souplesse. Hier mijn woordenwolk. Staan er voor jou verrassende woorden bij?

———-

Noten

(1) Meer in de tekst Talen en taalgebruik
(2) Hoe je dat doet lees je in de tekst Wat is een woordenwolk?
(3) Al stel ik het volledig begrepen worden en de ander kunnen begrijpen sterk in vraag. Ik pleit er voor om daar geen voorwaarde van te maken om te kunnen samenwerken of samenleven.
(4) In bijlage B van het boek De Blauwe Rivier oversteken – Hoe ontwikkel ik een ‘probleem’ tot een duurzame ‘oplossing’? staan meer dan tweehonderd alternatieve woorden voor het begrip ‘probleem’.

Tenslotte
Hoe teken je een woordenwolk? Dat staat uitgebreid in de tekst Wat is een woordenwolk? → Korte teksten – Heldere communicatie