Tagarchief: Kunst vh vragen

Fundamentele vragen stellen

Chung-Im Kim – Mutation 8 (2015)

Wie gaat voor Pad-vindend Leiderschap stelt vragen die dieper gaan, laag na laag, tot je bij een fundamentele vraag komt. Hier alvast een actuele poging.
Hoe kan onze manier van samenleven muteren en wat kan ik daar toe bijdragen?
Er wordt vaak gezegd dat er een ecologische crisis groeit. Tegelijk is er de corona-crisis en de klimaatcrisis. Hoe kunnen deze ‘crisissen’ zorgen voor een fundamentele verandering in onze manier van samenleven? Voor een mutatie zelfs?
Een mutatie is een sprongsgewijze wijziging in de ‘fundamentele eigenschappen’ van een fenomeen (bv. het erfelijk materiaal in het het genoom van een cel) of het plotseling verschijnen of wegvallen van kenmerken.
Kan een samenleving muteren? Wat zijn de fundamentele eigenschappen van een menselijke samenleving? Wat is het DNA van ‘gezond menselijk samenleven’? Is het DNA van het menselijk samenleven wel gericht op ‘gezond samenleven’? Beteket dit gezond samenleven voor iedereen op gelijke wijze? Wat kan er gebeuren indien er plots een wijziging optreedt in dat DNA? Wat kan zo’n sprong bewerkstelligen?
De Franse socioloog en filosoof Bruno Latour stelt het zo:
“Spreken van ’crisis’ is een manier om onszelf gerust te stellen, als we daarmee bedoelen dat die ‘van voorbijgaande aard is’, dat de crisis gauw genoeg ‘achter ons zal liggen’. …
… We zouden beter kunnen spreken van ‘mutatie’: we waren een wereld gewend, we gaan over, we muteren naar een andere wereld. En wat het adjectief ‘ecologisch’ betreft, ook dat gebruiken we maar al te vaak ter geruststelling, om ons af te schermen voor de verstoringen waarop dreigend onze aandacht wordt gevestigd. …
… We doen net als de mensen in de vorige eeuw die het hadden over het ‘milieu’, waarmee ze doelden op de levende wezens in de natuur, gezien van een afstandje, veilig achter glas. …
… Normaal gesproken zou het zich opstapelende slechte nieuws ons het gevoel moeten geven dat we van een ‘gewone milieucrisis’ zijn afgegleden naar wat eerder zou moeten worden bestempeld als een diepgaande mutatie van onze verhouding tot de wereld.” (1)
Helaas, dit laatste toont zich niet.
We zijn meer dan zeven jaar verder dan het moment waarop Bruno Latour zijn lezingen gaf (Edinburgh 2013). Met het coronavirus krijgen we opnieuw de gelegenheid om fundamentele vragen te stellen zoals hij ze toen opperde. Zullen we ze stellen of gaan we zo snel als mogelijk terug over naar de orde van de dag?
Even de focus op het coronavirus
Wat doet je vermoeden dat het coronavirus te ‘overwinnen’ zal zijn? Hoe kunnen we volledig komaf maken met het virus? Wat deden we met de reeds gekende virussen? Hoe hebben onze inspanningen om virussen ‘te lijf te gaan’ invloed op de eigenschappen van de menselijke samenleving? Welke andere houding is mogelijk tegenover het virus dan ‘ten oorlog’ te trekken? Indien het virus een blijvende ‘natuurlijke speler’ zal zijn van onze wereld, hoe kunnen we ons dan best reorganiseren? Welke constructieve inzichten biedt het verschijnen van het coronavirus vandaag reeds?
Wat gebeurt er vandaag: minder auto’s op de weg door online werken = minder luchtvervuiling; meer lokale producten kopen = meer lokaal produceren = een economisch model dat dichter bij de mensen staat; meer lokaal toerisme = meer verbinding met mensen uit de eigen regio of het eigen land; het belang van kunsten ervaren = kunsten als motor voor persoonlijke ontwikkeling maar ook voor sociale relaties;
Wat gebeurt er indien we alle aspecten van het menselijk leven als een samenhangend systeem zien in ‘samenwerking’ met virussen? Hoe moet je je dan een ‘gezonde samenleving’ voorstellen? Kunstenaars zijn de mensen die je daarbij kunnen helpen, politici net niet.
We hebben echter geen nieuw groots utopisch wereldbeeld nodig. Wel praktische ‘utopische daden’.(2) Denk niet in termen van een ‘nieuwe wereld’ maar in termen van een ‘nieuwe dynamiek’, een ‘nieuwe weg’, op basis van principes die het eigen gelijk overstijgen.
Hoe komen we aan die principes? Wat hebben we nodig om die ‘nieuwe dynamiek’ te bedenken en in gang te zetten? Door welke externe factoren wordt die gestimuleerd?
Hoe gaan we dan om met onze niet te stillen excessieve honger naar ‘meer’ = ‘meer dan de ander heeft’ (geld, aanzien, macht, controle, kennis, techniek, voldoening, bevestiging, erkenning)? Indien we allemaal samen en evenveel ‘meer’ hebben dankzij de ontwikkeling van kennis en techniek en verbindende relaties is er geen ongelijkheid en geen hebzucht. Dit klinkt utopisch. Dat is utopisch! Is het DNA van het menselijk samenleven wel gericht op ‘gezond samenleven voor iedereen op gelijke wijze’? Is ‘iedereen gelijk’ het ideaal en wat betekent dit concreet? Hoe zijn mensen ‘gelijk’? (3)
Welke elementen van de menselijke samenleving moeten muteren willen we komen tot een ‘gezonde samenleving’? Welk economisch model komt ten goede aan alle mensen Welke constructieve acties kunnen zo’n mutatie uitlokken?
Zullen we de zaak eens systemisch bekijken? (4)

(1) Bruno Latour, Oog in oog met Gaia – Acht lezingen over het Nieuwe Klimaatregime, Octavo 2017 – uit: Eerste lezing, Over de instabiliteit van ‘de natuur’ (als begrip)
(2) Bekijk korte filmpjes: Atlas van kleine praktische Utopieën of luister naar gesprekken op Zwijgen is geen optie
(3) Wat indien ‘de meeste mensen die deugen’ enkel de minder gegoeden en minder machtigen zijn? Bregman zal wellicht niet akkoord gaan.
Bregman, Rutger, De meeste mensen deugen, de Correspondent 2019
(4) Lees hier enkele bladzijden uit de tekst Drie grondpatronen om je leven te be-leven → Kort teksten
Herlees ook het bericht van van 11 januari jl.

De illustratie: I asked permission

Stel een ‘levende vraag’

Karel Appel (1921-2006) – Vragende kinderen 1949

Twee weken geleden plaatste ik het bericht ‘De zaken systemisch benaderen?’. Een systemische kijk is een element van de aanpak van de Pathfinder, van pad-vindend leiderschap, van mensen die meer ‘vindend’ dan ‘zoekend’ leven en anderen begeleiden.(1)
Een nieuwe rubriek: om de veertien dagen zal ik een element bekijken van de Pathfinder aanpak of het Pad-vindend Leiderschap. Vandaag: stel een ‘levende vraag’.
Wie gaat voor Pad-vindend Leiderschap heeft de vragende houding als basishouding. Zij stelt echter niet zo maar vragen. Zij stelt ‘levende vragen’, vragen die er hier en nu toe doen, vragen die leiden naar actie, naar verandering.
1.
Naar aanleiding van mijn oproep om een concreet thema voor de rubriek ‘Acht vragen’ kreeg ik op verschillende manieren een respons. Van sommigen kreeg ik een korte lijst met algemene begrippen: vrijheid, leiderschap, vrije wil, enz. Reeds eeuwen houden filosofen zich op een theoretische wijze bezig met deze begrippen, vooral in het Westen. In het oude China bekeken de denkers dat praktischer en hielden niet van louter theorie. Pad-vindend Leiderschap sluit aan bij deze laatste houding. Dan reflecteer je, denk je na, bekijk je de zaken vanop een afstandje maar je houdt dit het liefst erg concreet en praktisch. Je verkiest te werken met ‘levende vragen’.
Een ‘levende vraag’ is die concrete, persoonlijke vraag waar je hier en nu mee worstelt. Het is een vraag die in jou ‘leeft’; ze intrigeert je, houd je wakker, blijft aan je kleven. Het is voor jou geen theoretische kwestie. Het is een vraag waar het antwoord erop erg toe doet. Het antwoord is voor jou van ‘ontwikkelingsbelang’; d.w.z. met het antwoord gaat het groeien en ontwikkelen een stap vooruit.
Een ‘levende vraag’ is een vraag waar je als vraagsteller verantwoordelijkheid voor neemt: “Ja, ik stel die vraag en ik zal me inspannen om daar een antwoord op te vinden.”
Een voorbeeld: “Hoe verdeel ik ‘rechtvaardig’ mijn bezit onder mijn kinderen? Is dat ‘in gelijke delen’ verdelen?” Met zo’n vraag wordt het thema ‘rechtvaardigheid’ levend, het is geen theoretische kwestie meer, het antwoord heeft consequenties.
Filosoferen over begrippen en algemene, grote thema’s is erg nuttig werk. Het is zoals het fundamenteel onderzoek in de wetenschap. Je hebt dat onderzoek nodig om daaruit praktische toepassingen te bedenken, te onderzoeken, te testen en aan te bieden. Echter, enkel de wetenschappelijke toepassingen kunnen leiden tot bv. een medicijn dat een ziekend mens kan helpen. Op deze wijze ben ik niet wars van filosoferen rond algemene thema’s of om ze filosofisch theoretisch te onderzoeken. Het wordt anders wanneer ik de antwoorden wilt testen en toepassen in concrete situaties. Dan heb ik een concrete, ‘levende vraag’ nodig van iemand die ergens tegenaan loopt. Dan nodig ik uit voor wat ik ergens anders een ‘brandende vraag’ heb genoemd, een vraag die niet langer kan blijven wachten, een vraag die dringend moet worden aangepakt. Een ‘brandende vraag’ is een erg warme ‘levende vraag’. (2)
Wil een dialoog, een zoektocht of een vind-avontuur constructief en vruchtbaar zijn dan heb je concrete ‘levende vragen’ nodig, geen algemene, veronderstellende vragen.
Nog teveel gesprekken, overlegmomenten, vergaderingen, e.d. verzanden in een teveel aan woorden omdat ze niet vertrekken van een échte vraag of omdat ze afglijden naar een theoretisch perspectief. Het ‘Socrates gesprek’ is voor velen een aangenaam spel. Voor Pathfinders is het stellen van ‘levende vragen’ een ernstig gebeuren; de vraag en het antwoord doen er erg toe. Het gebruik van het Vragenkompas is daarbij een onmisbaar instrument. (→ de rubirek ‘Acht vragen’)
In de volgende bijdrage rond Pad-vindend Leiderschap (over twee weken) bekijk ik een aansluitend element : stel fundamentele vragen.
2.
Een tweede punt voor pad-vindend leiderschap: laat het stellen van de vraag en het vinden van een antwoord niet louter afhangen van woorden. De meeste mensen gebruiken uitsluitend de woordentaal. Dit is zeer nuttig maar tegelijk beperkt het je perspectief. Het stellen van de ‘juiste’ vraag is erg gediend met andere talen en dan vooral met de beeldende talen: tekenen, schilderen, beeldhouwen, musiceren, performen, collages maken, filmen. Het stellen van de ‘levende vraag’ vanuit een van die talen kan veel meer duidelijkheid scheppen en het inzicht verruimen. Voor het vinden van een antwoord is de inbreng van de beeldende talen van ‘ontwikkelingsbelang’. (3)
“Logica brengt je van A naar B. De verbeelding brengt je overal.” (A.Einstein)

Voor de rubriek ‘Acht vragen’ zet ik de persoonlijke, concrete vragen die mij worden toegestuurd om in een formulering waarin iedereen zich kan herkennen (en de oorspronkelijke vraagsteller toch anoniem blijft). Het blijft een ‘levende vraag’ wanneer de lezer de vraag herkent en zegt “Die vraag stel ik ook.”.
Volgende week in die rubriek: “Hoe voorkom ik conflictvermijdend gedrag?

(1) Lees meer in het gratis boek: Pathfinder – Samen de juiste weg vinden → Boeken
(2) Lees hier het hoofdstuk over de brandende vraag uit het boek De Blauwe Rivier oversteken – Hoe ontwikkel ik een ‘probleem’ tot een duurzame ‘oplossing?
of lees de tekst “Wie heeft er een probleem? Ik, hij, zij of wij?” → Korte teksten
(3) Lees meer in de tekst “De kunst van het vragen” → Korte teksten

Acht vragen (2) – Succes vergroten

De rubriek ‘Acht vragen’ bied je een Vragenkompas aan met vragen uit de acht richtingen zodat je je eigen antwoord kunt vinden op je werkvraag. De rubriek geeft dus geen oplossingen of tips hoe jij het moet aanpakken. De tekst ‘Ter inspiratie’ onderaan, heeft als intentie de werkvraag te verduidelijken of je te inspireren.

Hoe vergroot ik mijn kans op succes?

Andere vragen die ik ontving:
Wat leid tot succes? Passie? Een doel? Perfectie? Een goeroe? Principes?
Hoe bereik ik mijn doelen? Hoe haal ik de objectieven?
Hoe blijven mijn voornemens niet louter wensen?
Hoe doe ik wat ik me heb voorgenomen voor 2021?

Het Vragenkompas is contextueel, d.w.z. dat bij alle vragen die je kunt stellen de vraag er bovenop luidt: Hoe beïnvloedt de context deze vraag en het antwoord? Klik op de afbeedling om ze te vergroten of te downloaden.

 Ter inspiratie

“Om te slagen in het leven dien je je passie te volgen. Je moet doen waar je warm voor loopt en waar je talent voor hebt.”
“Om succes te boeken is passie onvoldoende. Stel je een concreet doel voorop en ga je er voor. Een doel geeft de juiste richting aan je inspanningen. Het helpt je te focussen.”
“Ga voor de perfectie. Het ware succes schuilt in het 10% laatste deel van de resultaten. De meeste mensen kunnen 80 tot zelfs 90% halen. Enkel de ware succesvolle persoon gaat voor de laatste 10%.”
“Perfectie belemmert je alleen maar. ‘Goed genoeg’ is goed genoeg. Bouw kleine successen op. Eens je het eerste succes hebt gehaald kan je je lat wat hoger leggen. Zo bouw je zelfvertrouwen op.”
“Volg iemand die het uit eigen ervaring kan weten wat succes is én die het zelf heeft gemaakt. Lees haar boeken en volg haar adviezen. Zo kom je er zeker.”
“Klop aan bij jezelf. In plaats van de ‘meester’ te zoeken buiten jou, spreek je de ‘leraar’ in jezelf aan. Ja, de beste ‘leraar’ zit in jou.”
“Zet iedere stap vanuit je principes om het even wat je passie of je actueel doel is. Wanneer je je principes zuivert en die volgt, is iedere stap de ‘juiste’ stap. Bevrijd jezelf van de meetlat van anderen.”
Welk bovenstaand advies volg je? Op welk terrein wil je je succes vergroten: in je leven, in je job, in je onderneming, in je opleiding, in je vriendschap, in je liefde, in je familieleven, in je gemeenschap, in je hobby, in je levenswijze, …? Wat betekent voor jou ‘succes’ op dit terrein?

Vraag van de week (51)

Welke vragen stel je om het voorbije jaar te evalueren, te beoordelen en te waarderen?

Vele mensen, organisaties en bedrijven blikken op het einde van het jaar terug op de voorbije 365 dagen. Sommigen doen dat ernstig en evalueren en te beoordelen de zaak. Nog teveel worden deze begrippen echter slordig gebruikt. Vaak wordt onvoldoende het onderscheid gemaakt.
‘Evalueren’ is meten zonder oordeel. Een correcte evaluatie oordeelt niet maar stelt vast; duidelijk, scherp, zo objectief mogelijk. Bij dit werk horen bijgevolg cijfers, maten, gewichten, statistieken, vergelijkingen, het verschil met de nul-meting, enz.
‘Beoordelen’ is per definitie subjectief zelfs al tracht je dit zo objectief mogelijk te doen en iedereen (of gelijke situaties) op dezelfde wijze te behandelen. Is dit laatste wel verstandig? Is het eerlijk? Beoordelen is een ethisch-relationele opdracht. Hoeveel is dit cijfer waard … voor déze persoon, bij déze taak, in déze situatie, in déze context? Om je beoordeling zo ‘objectief’ mogelijk te houden ga je een heldere maatstaf kiezen en transparant zijn over de wijze waarop je die hanteert.
Om een persoon of een gebeuren te ‘waarderen’ is het niet noodzakelijk om eerst te evalueren en te beoordelen.
Je zult bijgevolg verschillende vragen moeten stellen. Je stelt een specifieke vraag om een persoon of een situatie te evalueren en een andere vraag om dezelfde persoon of dezelfde situatie te beoordelen.
Welke vragen stel je om het voorbije jaar te evalueren en te beoordelen?

Ik heb de tekst ‘Evalueren – Beoordelen – Waarderen’ herwerkt. → Korte teksten
Misschien levert dit jou inspiratie op.

Vraag van de week (50)

Op welke vraag, die tot op heden niet werd beantwoord, wil je wel erg graag een antwoord?

Er zijn interessante vragen die geen antwoord krijgen of, misschien beter, nog niet hebben gekregen. Vaak zijn het weetjes-vragen, interessant doch zonder levensbelang. Een antwoord is niet noodzakelijk om vrolijk verder te gaan. Ieder mens heeft echter minstens één vraag waarop een antwoord wél erg nuttig zou zijn, nodig, noodzakelijk, belangrijk, zeer wenselijk, … .
Wat is de vraag die jou al een tijdje bezig houdt en waarop je nog geen antwoord hebt gekregen ook al verlang je er zo naar? In welke mate wordt je gedreven door meer dan nieuwsgierigheid? Wat maakt die vraag zo belangrijk? Welke reële, concrete behoefte zit er onder? (1) Met welke andere belangrijke vraag is ze verbonden?
Van wie verwacht jij een antwoord? Op wiens bordje dient deze vraag dan te liggen? Hoe slaag je er in om die daar neer te leggen? Hoe lang mag het antwoord nog uitgesteld worden? Wat doe je wanneer blijkt dat het geen ‘juiste’ vraag is en dat er dus nooit een antwoord op kán komen? Hoe vorm je je vraag om zodat die door de betrokkene kan worden beantwoord? Indien je je vraag niet zelf kunt of durft te stellen, aan wie kan je vragen om jouw ‘postbode’ te zijn?
Wat betekent het voor jou wanneer je die vraag uiteindelijk voor ‘eeuwig’ laat rusten, zonder antwoord?
Je kunt een vraag ook koesteren als ‘vraag’ en zelfs geen antwoord (meer) willen. Hoe voelt dat dan voor jou? Hoeveel innerlijke rust geeft jou dat? Hoe velt het om gewoon te genieten van het feit dat een vraag een ‘vraag’ is en in jou blijft vragend werken? Welke vraag houdt jouw gezonde twijfel in vorm? (2)

(1) Raadpleeg de lijst met concrete behoeften achteraan in het boek De Blauwe Rivier oversteken – Hoe ontwikkel ik een ‘probleem’ tot een duurzame ‘oplossing’? (p.210) Tip: je kunt deze pagina raadplegen op je computer zonder dat je het volledige boek moet downloaden, gewoon klikken op ‘hier‘ en op je scherm naar de betrokken pagina gaan. → Boeken
(2) Lees meer over ‘gezonde twijfel’ in het hoofdstuk ‘Leerrijk mét onzekerheid en twijfels’ in de tekst Leerrijker worden kán! → Korte teksten